Akreditif dış ticarette kullanılan bir ödeme yöntemidir. İthalatçının talebi üzerine bir bankanın, akreditif şartlarına uygun, istenilen gerekli evrakların kendisine doğru olarak ve zamanında sunulması halinde, mal bedelini ihracatçıya ödeyeceğine dair yazılı olarak vermiş olduğu “şartlı-taahhüt” olarak tanımlanabilir.
Uluslararası ticarette ihracatçı ve ithalatçı birbirlerini çok iyi tanımadığında karşılıklı bir güvensizlik ve risk söz konusudur. İhracatçı, sattığı malın bedelini tahsil etmek isterken, alıcı da sözleşmede tanımlanan malları zamanında almak amacındadır. Bu noktada akreditifler her iki tarafa da en yüksek düzeyde güvence sağlayan ödeme türü olma özelliğini taşır. Çünkü alıcı açısından sözleşme şartlarına uyulması halinde ödeme yükümlülüğü bulunmakta, aksi takdirde ödeme yapılmamaktadır. Satıcı açısından ise akreditif şartlarının gerçekleştirilmesi halinde ödeme banka tarafından garanti altına alınmış olmaktadır.
Uluslararası Ticaret Odası’nın (ICC) UCP 600 ve ISBP 745 düzenlemeleri ile akreditiflerin nasıl işleyeceği, kurallar, tarafların görev, hak ve sorumlulukları belirlenmiştir. UCP 600’de kurallar, ISBP 745’de ise bazı ayrıntılar ve uygulama direktifleri belirtilmiştir.
Akreditif hem ithalatçı hem de ihracatçı açısından diğer ödeme yöntemlerine göre bazı riskleri sınırlandırmıştır. Bunu ödeme işlemine aracılık yapan bankalara belirli sorumluluklar vererek sağlamaktadır. Başka hiçbir ödeme yönteminde, akreditif hariç, bankaların ödeme ile ilgili bir sorumluluğu bulunmaz iken, akreditifte amir bankanın (akreditifi açan banka) akreditif şartlarının yerine getirilmesi koşulu ile açılan akreditif bedelini ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır.
Dış ticaret değişik dil, kültür ve yasalara bağlı insanların arasında meydana gelmektedir. Dolayısı ile akreditif işlemlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için standartlaştırılmış kurallara ihtiyaç duyulmuştur. ICC ise (Milletlerarası Ticaret Odası) dünya çapında akreditiflere uygulanmakta olan bu standart kuralları hazırlayan kurumdur. UCP 600 (Akreditiflere İlişkin Birörnek Usuller ve Uygulama) ise halen yürürlükte olan akreditif kurallarına verilen isimdir.
Özetle; akreditif ihracatçı ve ithalatçı için ödemeye ait risklerin sınırlandırıldığı ve her iki kesim için de kabul edilebilir düzeye çekildiği bir ödeme yöntemidir. Akreditif dünya üzerinde standart olan kurallara göre işlemektedir ve bu standart kuralları ICC oluşturmaktadır.
1.Alıcı ile satıcı arasında sözleşme imzalanır.
2.Satıcı tarafından proforma fatura düzenlenir alıcıya verilir
3.Alıcı akreditif açılışı için kendi bankasına başvuruda bulunur. (Talimat verir)
4.Alıcının bankası, (Amir Banka) alıcının (amirin) talimatı sonucunda hazırlamış olduğu akreditifi satıcının bankasına (Muhabir Banka) bildirir.
5.Satıcının bankası (Muhabir Banka) akreditifi satıcı firmaya ihbar eder.
6.Satıcı firma mallar ile ilgili yüklemeyi yapar.
7.Satıcı firma akreditif gereği (istenilen) belgeleri ICC – UCP 600 ve akreditifte yazılı şartlara uygun olarak hazırlar ve kendi bankasına teslim eder.
8.Satıcının bankası belgeleri (vesaiki) alıcının bankasına gönderir.
9.Alıcı firma bankasından vesaiki teslim alır.
10.Alıcının bankası akreditif bedelini satıcının bankasına gönderir.
11.Satıcının bankası akreditif bedelini satıcı firmaya öder.
Akreditif işlemlerinde, bankaların yapmış oldukları evrak incelemesinde bulmuş oldukları uygunsuzlukları, ibrazı yapan tarafa iletmiş oldukları yazılı belgeye Türkçe olarak “Rezerv Bildirim Formu” denilmektedir.
Akreditif incelemesi görevli banka, varsa teyit bankası veya amir banka tarafından yapılabilmektedir.
Her bir bankanın kendisine yapılan ibrazı incelemek ve ibrazın neticesinde rezerv tespit etmiş ise söz konusu rezervleri ibrazı yapan tarafa akreditif kurallarında yazıldığı şekilde belirmek için 5 iş günü süresi bulunmaktadır.
5 iş günü içerisinde, kendisine yapılan ibrazda akreditif kuralları ve akreditifin şartlarına dair uygunsuzluklar tespit eden banka, yine akreditif kurallarında tanımlanan şekilde “Rezerv Bildirimini” yapmakla sorumluluğunu yerine getirmektedir.
Bu noktadan sonra, ihracatçının akreditif altında ödemesini alabilmesi ya belge ibraz süresi içerisinde bulunan rezervleri düzeltmesine ya da ithalatçının rezervleri kabul edip, ödemeyi onaylamasına bağlıdır.
Yazar: Celal Osoydan
